Op 19 juni 2019 maakte het Openbaar Ministerie (OM) bekend dat het vier personen had aangemerkt als verdachte van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 en die zouden vervolgen. Op 9 maart 2020 begon het onderzoek ter terechtzitting bij de rechtbank Den Haag. De zittingen worden vanwege de omvang van het proces gehouden in het Justitieel Complex Schiphol. De vier verdachten zijn drie Russen en een Oekraïner. In de dagvaarding van 2 oktober 2019 staat wat het OM de vier verdachten ten laste legt: 
‍
1) Het doen verongelukken van vlucht MH17 met de dood van de inzittenden als gevolg (artikel 168 Wetboek van Strafrecht)
2) Moord op de inzittenden van MH17 of doodslag (artikel 289 / 287 Wetboek van Strafrecht)

Dit hoofdstuk legt de strafrechtelijk procedure uit met aandacht voor de rechten en positie van de betrokkenen, waaronder de nabestaanden, de tijdlijn, de procesfasen, wat de tenlastelegging inhoudt, de mogelijke uitkomsten van het strafproces en de samenhang van dit strafrechtelijke proces met andere juridische procedures.

Wanneer een persoon ervan wordt verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd, kan het OM besluiten om namens de samenleving de verdachte te vervolgen en de strafzaak voor te leggen aan de rechtbank. De rechtbank hoort alle bewijzen aan en beoordeelt die.

In overeenstemming met artikel 348 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) onderzoekt de rechtbank daarbij of‍‍

1. De dagvaarding van de verdachte (waarin de tenlastelegging is opgenomen) geldig was,
2. Of de rechtbank bevoegd is om te zaak te behandelen,
3. Of de officier van justitie ontvankelijk is en
4. Of er redenen zijn om de zaak te schorsen.

Als deze vragen zijn beantwoord en de zaak kan worden voortgezet, onderzoekt de rechtbank vervolgens de vragen van artikel 350 Sr, namelijk 

1. Of het bewezen is dat de verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, 
2. En zo ja, welk misdrijf of misdrijven deze feiten volgens de wet zijn: is het feit strafbaar? Er kan ook een rechtvaardigingsgrond zijn, bijvoorbeeld als sprake was van overmacht of noodweer (zelfverdediging).
3. Als de rechtbank heeft vastgesteld dat de feiten bewezen zijn, dat dit een misdrijf is en er geen rechtvaardigingsgrond is, zal de rechtbank beraadslagen over de strafbaarheid van de verdachte. De rechtbank moet daarbij nagaan of er redenen (of gronden) zijn waarom de verdachte toch niet schuldig moet worden bevonden: een schulduitsluitingsgrond kan betekenen dat handelen de verdachte niet kan worden verweten, bijvoorbeeld als er sprake is van ontoerekeningsvatbaarheid. 
4. De laatste fase van de beraadslaging is het bepalen van de straf.

Elk land heeft zijn eigen nationale strafrecht. Gewoonlijk vervolgen staten verdachten van misdrijven die op hun eigen grondgebied zijn gepleegd. Dit valt onder hun territoriale rechtsmacht: de rechtsmacht die zij hebben op grond van hun territorium. Staten hebben echter ook rechtsmacht – de bevoegdheid om iemand te vervolgen – over misdrijven als de dader de nationaliteit van de staat heeft (actieve personaliteitsbeginsel) of het slachtoffer (passieve personaliteitsbeginsel). Er kunnen dus tegelijkertijd meerdere staten zijn die rechtsmacht hebben over een gepleegd misdrijf.  

In de situatie van MH17 heeft Nederland rechtsmacht over misdrijven die tegen de Nederlandse slachtoffers waren gepleegd op basis van het passieve personaliteitsbeginsel. Dit is opgenomen in artikel 5(1) Sr: in Artikel 5 lid 1 staat dat de Nederlandse strafwet van toepassing is op iedereen die zich buiten Nederland schuldig maakt aan een (ernstig) misdrijf tegen een Nederlander. 
‍
Als een land rechtsmacht heeft over een misdrijf, gaat dat over de gepleegde feiten en de gevolgen, en de Nederlandse rechtbank is dan niet beperkt tot alleen de gevolgen die betrekking hebben op Nederlandse slachtoffers. Met andere woorden, als er eenmaal rechtsmacht is, dan heeft de Nederlandse rechtbank bevoegdheid over het gehele misdrijf, met alle slachtoffers die daarbij betrokken zijn, en spreekt het dus ook recht voor alle niet-Nederlandse slachtoffers en nabestaanden. 

Om ervoor te zorgen dat de rechtsmacht niet zou worden aangevochten en om te benadrukken dat de zaken namens alle slachtoffers worden gevoerd, heeft Oekraïne echter ook zijn territoriale rechtsmacht formeel aan Nederland overgedragen.  Nederland heeft dus meerdere rechtsgronden om de verdachten van het neerhalen van MH17 te kunnen vervolgen.

In het strafproces spelen de volgende actoren een rol: 
- rechters 
- Openbaar Ministerie (OM)
- verdachten en hun advocaten 
- getuigen en getuige-deskundigen 
- slachtoffers/nabestaanden en hun advocaten
- publiek

Het openbaarheidsbeginsel bepaalt dat de samenleving het recht heeft om het proces te volgen. Het proces moet openbaar zijn en er moet in de rechtbank ruimte zijn zodat publiek aanwezig kan zijn. Alleen in bijzondere gevallen, zoals bij jeugdzaken, kan hier een uitzondering op worden gemaakt. Zo kan de samenleving erop toezien dat het recht op een eerlijk proces wordt gewaarborgd. 

Het Nederlandse strafrechtsysteem bestaat uit drie niveaus waar strafzaken kunnen worden behandeld: de rechtbank (eerste aanleg), het gerechtshof (hoger beroep) en de Hoge Raad (cassatie).  De zaak moet eerst worden behandeld door de rechtbank en gaat pas naar het gerechtshof als het OM of de verdachte binnen 14 dagen na de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep gaat tegen de uitspraak in eerste aanleg. De procedure bij het gerechtshof is vergelijkbaar met de procedure bij de rechtbank. Tegen de beslissing van het gerechtshof kan vervolgens ook weer binnen 14 dagen na de uitspraak van gerechtshof in beroep worden gegaan door cassatie aan te tekenen bij de Hoge Raad. De Hoge Raad onderzoekt de feiten niet opnieuw, maar oordeelt alleen over rechtsvragen. 

Het Nederlandse strafrechtsysteem bestaat uit drie niveaus waar strafzaken kunnen worden behandeld: de rechtbank (eerste aanleg), het gerechtshof (hoger beroep) en de Hoge Raad (cassatie).  De zaak moet eerst worden behandeld door de rechtbank en gaat pas naar het gerechtshof als het OM of de verdachte binnen 14 dagen na de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep gaat tegen de uitspraak in eerste aanleg. De procedure bij het gerechtshof is vergelijkbaar met de procedure bij de rechtbank. Tegen de beslissing van het gerechtshof kan vervolgens ook weer binnen 14 dagen na de uitspraak van gerechtshof in beroep worden gegaan door cassatie aan te tekenen bij de Hoge Raad. De Hoge Raad onderzoekt de feiten niet opnieuw, maar oordeelt alleen over rechtsvragen. 

In Nederland kennen we geen juryrechtspraak maar zijn het rechters die over de strafzaak beslissen. Bij rechtbanken en gerechtshoven worden zaken behandeld door een enkelvoudige of een meervoudige kamer. De enkelvoudige kamer bestaat uit een enkele rechter, die beslist over kleinere strafzaken. Als de officier van justitie een gevangenisstraf van meer dan een jaar eist, wordt de zaak voorgelegd aan de meervoudige kamer, die bestaat uit drie rechters waarvan er één voorzitter is. In de MH17-zaak zijn er echter vijf rechters aanwezig bij de zittingen: naast de meervoudige kamer van drie rechters ook al twee extra reserve-rechters. De reden daarvoor is dat geanticipeerd wordt op eventuele uitval van een rechter: in het geval dat een rechter ziek wordt of dat zijn of haar onpartijdigheid in twijfel wordt getrokken, zijn er op deze manier al plaatsvervangers die aanwezig zijn geweest bij alle zittingen. Daardoor hoeven die zittingen dan niet opnieuw te worden gehouden.
‍
De rechters horen het bewijs en buigen zich over de tenlastelegging van het OM om te beslissen of wettig en overtuigend is bewezen dat de verdachte de tenlastegelegde strafbare feiten heeft gepleegd. De rechters hebben een actieve rol gedurende het strafproces en leiden de bespreking van het strafdossier. Gedurende het strafproces bestuderen zij alle informatie die tijdens het strafrechtelijk onderzoek door het OM, de rechter-commissaris en de opsporingsambtenaren (normaliter de politie, maar hier voornamelijk het Joint Investigation Team) is verzameld, stellen zij vragen aan de verdachten en hun advocaten (als die aanwezig zijn), en kunnen zij ook getuigen ondervragen.

Naast de rechters die het onderzoek ter terechtzitting leiden en verantwoordelijk zijn voor het proces, is er ook nog een ander type rechter betrokken bij de MH17-zaak: de rechter-commissaris. De rechter-commissaris houdt toezicht op de voortgang en rechtmatigheid van het opsporingsonderzoek dat onder leiding staat van het OM. De rechter-commissaris is niet aanwezig in de rechtszaal tijdens het onderzoek ter terechtzitting (de openbare zittingen) maar neemt tussen de zittingen door besluiten over vooral procedurele aangelegenheden. De rechter-commissaris kan ook getuigen ondervragen en voor bepaalde onderzoeksmethoden heeft het OM toestemming nodig van de rechter-commissaris, zoals voor het tappen van telefoons.

Het Openbaar Ministerie (OM) wordt vertegenwoordigd door de officier van justitie, of, in het geval van de MH17 zaak, een aantal officieren van justitie. Het OM leidt het voorbereidend onderzoek naar vermeende strafbare feiten dat het samen met de politie en andere opsporingsinstanties uitvoert - in geval van MH17 het Joint Investigation Team. Het OM is ervoor verantwoordelijk dat het voorbereidend onderzoek volgens de wet wordt uitgevoerd. Het OM beslist of er voldoende gronden zijn om een persoon te vervolgen, merkt een persoon aan als verdachte en brengt een zaak voor de rechtbank. 
‍
In de periode voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting (wanneer de openbare zitting(en) plaatsvinden) vaardigt het OM de dagvaarding en tenlastelegging uit, waarin staat waarvan de verdachte wordt beschuldigd, wanneer en waar de vermeende feiten zouden zijn gepleegd, wanneer en waar het proces zal plaatsvinden en wat zijn of haar rechten zijn. Tijdens het voorbereidend onderzoek, voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting, beslist het OM wat het gaat onderzoeken en tegen wie het onderzoek zich richt en vraagt het OM toestemming aan de rechter-commissaris wanneer het gebruik wil maken van bepaalde ingrijpendere opsporingsmethoden, zoals het tappen van telefoons. Het OM heeft daarbij de plicht om niet alleen belastend bewijs te onderzoeken en aan de rechter te presenteren, maar ook ontlastend bewijs dat kan duiden op een alternatief scenario van het gebeurde en de onschuld van de verdachte.
‍
Tijdens het onderzoek ter terechtzitting schuift de beslissingsbevoegdheid over aanvullend onderzoek van het OM naar de rechtbank: vanaf dan beslist is de rechter de baas en de officier van justitie een van de partijen. Als er vanaf dat moment nog aanvullend onderzoek moet worden verricht, mag het OM daarom verzoeken maar is het de rechtbank die beslist of het dat ook nodig acht. 
‍
Tijdens het onderzoek ter terechtzitting presenteert het OM de zaak en de inhoud van het dossier dat is ontstaan op basis van het strafrechtelijk onderzoek en beargumenteert het OM tegenover de rechtbank of er voldoende bewijs is om het ten laste gelegde misdrijf wettig en overtuigend te bewijzen. Het OM moet de rechtbank adviseren om de verdachte vrij te spreken of te ontslaan van alle rechtsvervolging als het OM het bewijs onvoldoende vindt of de verdachte niet strafbaar is. Maar anders zal het OM pleiten dat de rechtbank de verdachte schuldig moet verklaren en adviseert het de rechtbank welke straf het op zou moeten leggen met een zogenaamde strafeis. 

In Nederland hoeft de verdachte niet verplicht aanwezig te zijn bij zijn strafproces, tenzij de rechtbank de aanwezigheid van de verdachte beveelt. De verdachte heeft drie opties: 
1) Volledige afwezigheid: de procedure is dan “bij verstek”
2) Zelf aanwezig zijn in de rechtszaal
3) Een advocaat volmachten die namens de verdachte aanwezig is en tijdens het proces de rechten van de verdachte kan uitoefenen

Bij de aanwezigheid van de verdachte of de (gevolmachtigde) advocaat wordt er geen verstek verleend maar is er een procedure op tegenspraak. De verdachte is niet verplicht om een advocaat te hebben, ook niet als hij aanwezig is in de rechtszaal. Maar het wordt wel aangeraden om dit te doen, zodat de verdachte een eerlijk proces krijgt en zijn belangen worden verdedigd.

De vier verdachten van het neerhalen van MH17 zijn Igor Vsevolodovitch Girkin, Sergey Nikolayevitch Dubinskiy, Oleg Yuldashevitch Pulatov en Leonid Volodymyrovych Kharchenko.  Girkin, Dubinskiy, en Kharchenko zijn niet aanwezig of vertegenwoordigd op het proces. Tijdens de eerste dag van het proces heeft de rechtbank hun “verstek” verleend, na te hebben onderzocht of zij inderdaad op de hoogte waren van het proces en vrijwillig afstand hadden gedaan van hun recht om aanwezig te zijn of zich te laten vertegenwoordigen. Slechts één van de verdachten, Oleg Pulatov, wordt vertegenwoordigd door advocaten. Dit betekent dat zijn strafzaak een procedure op tegenspraak is. De advocaten vertegenwoordigen hem tijdens het strafproces en oefenen namens hem zijn verdedigingsrechten uit. Pulatov’s advocaten hebben alle rechten die Pulatov zelf zou hebben gehad als hij aanwezig zou zijn geweest. Pulatov heeft twee Nederlandse advocaten en een Russische advocate. In de Nederlandse rechtbank mogen alleen advocaten optreden die ingeschreven staan bij de Nederlandse Orde van Advocaten en dus advocaat zijn in Nederlands recht. 
‍
Meestal is het gesprek tussen de rechter(s) en de verdachte(n) een centraal onderdeel van het onderzoek ter terechtzitting. Maar doordat de vier verdachten zelf niet aanwezig zijn, kunnen de rechters hun niet ondervragen of laten reageren op bewijs dat in het dossier is verzameld.

In Nederlandse strafzaken is het ongebruikelijk dat getuigen en getuige-deskundigen worden gehoord tijdens het onderzoek ter terechtzitting. Meestal worden getuigen gehoord door de opsporingsambtenaren, zoals de politie, het Joint Investigation Team (JIT) of OM. Als het OM extra onderzoek wil doen en een getuige aanvullende vragen wil stellen of een getuige of deskundige wil horen die nog niet eerder een verklaring heeft afgelegd om zo extra bewijs te vergaren, worden getuigen gehoord door de rechter-commissaris, die ook wel de onderzoeksrechter wordt genoemd. De rechter-commissaris stelt de getuige of deskundige vragen in aanwezigheid van het OM en de verdediging, en het OM en verdediging kunnen zelf ook vragen stellen. Hiervan wordt proces-verbaal opgemaakt, dat wordt opgenomen in het strafdossier en daarmee onderdeel is van het bewijsmateriaal. 
‍
De zittingsrechters kunnen er ook voor kiezen een getuige tijdens het onderzoek ter terechtzitting te horen, hetzij iemand die al in het voorbereidend onderzoek is gehoord, hetzij iemand die nog niet is gehoord, maar dit is in de Nederlandse praktijk niet erg gebruikelijk.  
In 2021 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Keskin echter dat onder bepaalde omstandigheden de verdediging het recht kan hebben om relevante en belangrijke getuigen van het OM waarop de zaak berust, tijdens de rechtszitting te ondervragen. Dit kan betekenen dat er in toekomstige zaken, mogelijk ook tijdens het MH17-proces of een mogelijk hoger beroep, meer getuigenverklaringen tijdens zittingen zullen worden afgelegd als de advocaat van Pulatov of eventuele andere verdachten dit verzoeken. De raadsman van Pulatov heeft zich in het strafproces al beroepen op de zaak Keskin om te pleiten voor het ondervragingsrecht van verschillende getuigen. Dit is een juridisch vraagstuk waar het recht een goede afweging zoekt tussen de rechten van de verdediging en de voortgang van het proces. 

Slachtoffers of hun nabestaanden hebben in bepaalde gevallen rechten tijdens het Nederlandse strafproces. Een voorbeeld is het recht om in de rechtbank te spreken. Het recht om de rechtbank toe te spreken vindt plaats tijdens de inhoudelijke behandeling van het onderzoek ter terechtzitting. Het biedt slachtoffers/nabestaanden de mogelijkheid om de persoonlijke impact van de dood van hun dierbare(n) toe te lichten en uit te leggen welke straf zij passend achten voor de verdachten. In plaats van het direct spreken in de rechtszaal, mag het spreekrecht ook worden uitgeoefend door middel van een schriftelijke verklaring. Deze wordt voorgelezen tijdens de zitting en maken net als de andere verklaringen vervolgens deel uit van het procesdossier. 
‍
Daarnaast hebben slachtoffers of nabestaanden op grond van artikel 51f Wetboek van Strafvordering het recht om een vordering tot vergoeding van schade door de verdachte in te dienen bij de rechtbank met het verzoek dit te voegen in het strafproces tegen de verdachte (zie hoofdstuk 2). Het slachtoffer of de nabestaande kan bovendien om inzage in delen van het procesdossier verzoeken, namelijk die stukken die voor hen van belang zijn. Deze toegang kan worden geweigerd als de inzage in het stuk niet in het belang van de verzoeker wordt geacht of als er een risico is dat 
a) Een getuige ernstige overlast zal ondervinden of in de uitoefening van zijn ambt of beroep ernstig zal worden belemmerd
b) Er een zwaarwegend opsporingsbelang wordt geschaad
c) Het belang van de staatsveiligheid wordt geschaad. 

Het slachtoffer of nabestaande heeft het recht om zich tijdens het strafproces te laten bijstaan of vertegenwoordigen door een advocaat of door Slachtofferhulp Nederland. 
‍
In de MH17-procedure worden de nabestaanden vertegenwoordigd door een groep advocaten die zijn verenigd in het Rechtsbijstandsteam (RBT). In het najaar van 2021 hebben de nabestaanden ruimte gekregen om gebruik te maken van het spreekrecht. 105 nabestaanden hebben de rechtbank toegesproken en nog 52 nabestaanden hebben een schriftelijke verklaring ingediend die ook worden opgenomen in het strafdossier. Daarnaast hebben 301 nabestaanden een vordering schadevergoeding ingediend. 

Het publiek heeft in beginsel ook het recht om in de rechtszaal aanwezig te zijn. Daarom zijn er altijd plaatsen beschikbaar voor geïnteresseerden en pers, tenzij er redenen zijn om dat niet te doen, zoals bij zaken waarbij de verdachte minderjarig is of in het belang van de openbare orde of staatsveiligheid. 
‍
Door de grote hoeveelheid nabestaanden en belangstellenden voor de MH17 zaak, moest de rechtbank bijzondere maatregelen nemen om het beginsel van de openbaarheid van een rechtszaak te waarborgen en in goede banen te leiden. Daarnaast bereikte enkele dagen na het begin van het MH17-proces het Covid-19 virus Nederland en moest de fysieke toegankelijkheid verder worden beperkt. Desalniettemin is er altijd ruimte voor zo’n zes journalisten in de rechtszaal zelf, zijn er werkplekken voor journalisten in zogenaamde videoruimtes waar zij de zaak direct kunnen volgen en is er een perscentrum naast de rechtbank om de zaak ook te kunnen volgen en voor persconferenties. Voor de nabestaanden en overige belangstellenden is een publieke tribune op het balkon van de rechtszaal. 

Het publiek kan de MH17 zittingen ook volgen via een livestream, die direct kan worden bekeken maar ook wordt opgenomen en later kan worden bekeken. Dit is een aanvullende waarborg van het openbare karakter van het proces en ook een praktische wijze om te faciliteren dat iedereen die belangstelling heeft om het strafproces te volgen dit kan doen, mede gelet op het feit dat veel nabestaanden niet in Nederland wonen (en later ook Covid-19). De livestream is voorzien van Engelse of Nederlandse vertolking.

Het strafproces begint met de beslissing van het OM om een verdachte te vervolgen. Op 19 juni 2019 kondigde het OM aan dat het vier personen als verdachte had aangemerkt en ging vervolgen voor hun rol bij het neerhalen van vlucht MH17. Het OM heeft toen elk van de verdachten opgeroepen om voor de rechtbank te verschijnen, met daarbij de tenlastelegging waarin staat waar de verdachte van wordt beschuldigd. Ook zijn de nabestaanden toen op de hoogte gebracht van de datum waarop het onderzoek ter terechtzitting zou beginnen en kregen de advocaten van het Rechtsbijstandteam het voegingsformulier waarmee de nabestaanden zich konden voegen in het strafproces met vorderingen tot schadevergoeding.
 
In de periode die volgde konden de verdachten een advocaat zoeken, die vervolgens de verdediging zouden kunnen gaan voorbereiden.
Op 9 maart 2020 begon de eerste strafzitting voor het MH17-proces. Hoewel de rechtbank probeert de zittingen in elk van de vier zaken zoveel mogelijk te laten samenvallen, is er formeel een aparte zaak tegen elke verdachte. Hierdoor is het mogelijk om per zaak een apart tijdschema te hanteren als daar aanleiding toe is (bijvoorbeeld omdat in een van de zaken aanvullend onderzoek moet worden gedaan), in plaats van dat alle zaken moeten worden geschorst in afwachting van de voortgang in de vertraagde zaak.
‍
De duur van het strafproces hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van het misdrijf, de omvang en complexiteit van de strafzaak, het aantal verdachten en of zij een procedure op tegenspraak voeren of afwezig zijn. Daarbij dient opgemerkt dat de verdachten die nu verstek is verleend gedurende de loop van het strafproces nog het recht hebben om er alsnog voor te kiezen een procedure op tegenspraak te voeren: ze kunnen ervoor kiezen alsnog zelf aanwezig te zijn of een advocaat volmachten. Als zij dit doen, hebben ze bovendien recht op een (gedeeltelijk) nieuw proces. De rechter mag dan besluiten voor welke zittingen het niet nodig is dat opnieuw te doen. Maar als dit gebeurt gedurende het proces, zal dit vertraging betekenen voor die zaak. De zaken tegen de andere verdachten kunnen dan wel doorgaan. Als de verdachten die nu verstek is verleend pas bij hoger beroep besluiten om toch een verdediging te voeren, hoeft het proces in eerste aanleg niet opnieuw omdat het proces in hoger beroep als voldoende wordt gezien om te voldoen aan dit recht op een nieuw proces. 
Vanwege de complexe aard van de MH17-strafzaak is het onderzoek ter terechtzitting verdeeld in een uitgebreide procedurele fase (regiefase), gevolgd door de fase van de inhoudelijke behandeling (zie volgende paragraaf).  
‍
Op 9 maart 2020 begon de rechtbank het onderzoek ter terechtzitting met het afroepen van de namen van de verdachten, het verifiëren van de identiteit van de verdachten en het uitleggen van de rechten die de verdachten tijdens hun strafzaak hebben. Zo hebben zij het recht om niet mee te werken aan hun eigen veroordeling, het zogenaamde verbod op zelf-incriminatie. Ze hoeven daarom bijvoorbeeld geen vragen te beantwoorden als zij dat niet willen. 
‍
Daarna heeft de rechtbank aan de drie verdachten die geen advocaten hebben gestuurd verstek verleend. Daarvoor heeft de rechtbank eerst onderzocht of de verdachten correct zijn opgeroepen en of zij dus op de hoogte zijn van het proces. Dit is belangrijk omdat alleen verstek mag worden verleend en de strafzaak voort mag gaan als het de eigen keuze is van de verdachte om niet aanwezig te zijn. Als het kan zijn dat de verdachte niet op de hoogte is van het proces, mag de strafzaak niet doorgaan. In dit geval oordeelde de rechtbank dat het niet anders kan dan dat de verdachten wisten dat zij in Nederland vervolgd worden voor hun betrokkenheid bij het neerhalen van MH17 en haalde daarbij bijvoorbeeld aan dat Girkin in de media op de strafzaak heeft gereageerd en zei dat hij zich niet zou gaan verdedigen.
‍
Vervolgens heeft de officier van justitie de tenlastelegging voorgelezen waarin staat van welke strafbare feiten de verdachten precies worden beschuldigd. Daarna las de officier de namen op van de slachtoffers. Het was heel stil in de rechtszaal tijdens het voorlezen van de namen. Vanwege het grote aantal slachtoffers was het een lange opsomming, waarbij de sfeer werd gezet van waar dit proces om gaat: de dood van een groot aantal mensen die nietsvermoedend in het vliegtuig op weg naar Maleisië waren gestapt. 
‍
In de maanden die volgden stond vooral centraal welk aanvullend strafrechtelijk onderzoek nog nodig was om het dossier compleet te maken en werd er een rechter-commissaris aangesteld om getuigen en deskundigen te horen en toezicht te houden op het onderzoek. Waar in het voorbereidend onderzoek het OM de regie had over het strafrechtelijk onderzoek, heeft de rechtbank die leidende rol sinds het begin van het onderzoek ter terechtzitting. De rechtbank geeft steeds het woord aan het OM en aan de advocaten om hun verzoeken toe te lichten en op elkaar te reageren, waarna de rechtbank het besluit neemt of een aanvullend onderzoek al dan niet nog zal worden gedaan. 
‍
Op 25 november 2020 heeft de rechtbank een tussenbeslissing genomen over procedurele aspecten, waarin het voornamelijk ging over welke verzoeken tot aanvullend onderzoek werden toegestaan en welke werden afgewezen. 
‍
Andere belangrijke data in het verloop van het strafproces tot nu toe waren dat op 13 april en 16 juni 2021 de nabestaanden schadeclaims hebben ingediend met het verzoek die te voegen met het strafproces (zie hoofdstuk 2 voor uitleg over dit deel van het proces). Tot aan het requisitoir van het OM kunnen nabestaanden deze vorderingen indienen.
‍
Op 7 juni 2021 begon de rechtbank de fase van de inhoudelijke behandeling, ook al waren toen nog niet alle onderzoeken afgerond en werden ook in de periode na 7 juni 2021 nog besluiten genomen over het doen van aanvullend onderzoek. Desalniettemin kwam het proces met het begin van de inhoudelijke behandeling in een nieuwe fase (dit wordt in volgende paragraaf inhoudelijk besproken). 
‍
In september en november 2021 hebben 105 nabestaanden gebruik gemaakt van hun spreekrecht en de rechtbank verteld welke impact het neerhalen van MH17 en de strafzaak op hen heeft. Op 8 december 2021 werden hieraan nog 52 schriftelijke verklaringen van nabestaanden toegevoegd aan het dossier, waarmee in totaal 157 nabestaanden de rechtbank hebben laten weten wat MH17 voor hun heeft betekend.
‍
Op 8 december 2021 lichtte het Rechtsbijstandsteam (RBT) die de nabestaanden vertegenwoordigen de vorderingen schadevergoeding toe. Dit wordt in hoofdstuk 2 nader besproken.
 
Van 20-22 december 2021 presenteerde het OM het requisitoir waarin het de hele strafzaak uiteenzette. Hierin werd het bewijs gekoppeld aan de precieze rol van elk van de verdachten en beargumenteerde het OM dat elk schuldig was aan de tenlastegelegde misdrijven. Het requisitoir eindigde met de strafeis voor levenslang voor elk van de vier verdachten. 
‍
In maart 2022 komt de verdediging van Pulatov aan het woord en zullen zijn advocaten hun pleidooi houden. Daarna volgt ruimte voor de partijen om hierop te reageren in een zogenaamd repliek en dupliek. 
‍
Als een verdachte zelf aanwezig is, krijgt die het laatste woord, en anders krijgt de advocaat dit laatste woord namens de verdachte. Daarna sluit de rechtbank het onderzoek ter terechtzitting en maakt bekend wanneer het vonnis zal worden uitgesproken. Het vonnis wordt op zijn vroegst in september 2022 verwacht.
‍
De verdachten en het OM hebben vervolgens 14 dagen de tijd om hoger beroep aan te tekenen tegen het vonnis. Daarna staat ook nog cassatie bij de Hoge Raad open. Als er tegen het vonnis van de rechtbank hoger beroep wordt aangetekend zal het nog enkele jaren duren voor de uitspraak onherroepelijk wordt. 

Terwijl in het vorige deel de nadruk lag op het tijdschema van de procedure, wordt in dit deel meer in detail ingegaan op wat er in juridische zin in elke fase van de procedure gebeurt. Na de beslissing om verdachten te vervolgen, dagvaardt het OM de verdachten voor de rechtbank.  De Nederlandse onderzoek ter terechtzitting verloopt vervolgens in twee fasen: de regiefase en de fase van de inhoudelijke behandeling. Hoewel de fasen elkaar overlappen en niet strikt van elkaar kunnen worden gescheiden, is er een verschil in focus tussen de twee fasen. Tijdens de regiefase is de focus meer op procedurele aspecten, in hoeverre het procesdossier volledig is en welk aanvullend onderzoek moet worden gedaan. In de fase van de inhoudelijke behandeling concentreert het proces zich op de tenlastelegging, waarbij de rechtbank de feiten en omstandigheden van de zaak en het bewijs tegen de verdachte in overweging neemt.

In grote strafzaken zijn de eerste hoorzittingen inventariserend van aard en gaan zij vooral over procedurele aspecten, zoals de identiteit van de verdachten, of de verdachten aanwezig zijn en of de verdachten door advocaten worden vertegenwoordigd. 
‍
Aanwezigheid en verstek
Een verdachte heeft het recht aanwezig te zijn bij zijn of haar strafproces. Alle vier verdachten hebben ervoor gekozen niet zelf aanwezig te zijn bij de zittingen. Oleg Pulatov heeft ervoor gekozen te worden vertegenwoordigd door advocaten en de andere drie verdachten hebben ervoor gekozen dat niet te doen. 
‍
Als een verdachte niet aanwezig of vertegenwoordigd is, moet het Hof eerst vaststellen of hij rechtmatig op de hoogte is gebracht van het strafproces en van het proces wist of moet hebben geweten om te constateren dat de verdachte er vrijwillig voor heeft gekozen om niet aan het proces deel te nemen.  In dat geval kan de rechtbank de verdachte in overeenstemming met de Nederlandse wet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens verstek verlenen. De rechtbank heeft op de eerste procesdag (9 maart 2020) geconstateerd dat het geen twijfel heeft dat de verdachten op de hoogte zijn van hun proces en heeft Girkin, Dubinskiy en Kharchenko verstek verleend. 
De Nederlandse wet bepaalt dat de rechtbank een verdachte ook kan bevelen aanwezig te zijn bij zijn proces. In de MH17-situatie kan dit echter niet omdat de verdachten zich niet op Nederlands grondgebied bevinden. De Nederlandse autoriteiten mogen niet op buitenlands grondgebied handhaven, en dus ervoor zorgen dat de verdachten in de rechtszaal aanwezig zijn. De nationale wetgeving van Rusland en Oekraïne staat niet toe dat onderdanen worden uitgeleverd, dus Nederland Rusland ook niet verzoeken om de verdachten aan te houden en uit te leveren om zo voor de Nederlandse rechter te verschijnen. De verdachten kunnen zelf het proces wel volgen via de livestream. Pulatov kan bovendien zijn advocaten instructies geven tijdens het proces. 
‍
Uitstel om verdediging voor te bereiden
Op de eerste procesdag heeft de rechtbank de advocaten van Pulatov tot juni 2020 uitstel verleend voor het indienen van preliminaire verweren (zoals of de dagvaarding geldig was, rechtbank bevoegd en het OM ontvankelijk) en verzoeken tot nader onderzoek, omdat zij het strafdossier van ruim 60.000 pagina’s pas sinds kort bezaten en het daardoor nog onvoldoende hadden kunnen bestuderen. Dit uitstel is later nog meerdere keren verlengd om tegemoet te komen aan de uitdaging van de advocaten om het proces voor te bereiden gezien de complexiteit van de zaak en de beperkingen die de Covid-19 pandemie met zich meebracht. 
‍
Aanvullend onderzoek
Gedurende de regiefase van het proces, dat formeel eindigde met het tussenvonnis op 25 november 2020, hebben het OM en de advocaten van Pulatov verzoeken ingediend voor aanvullend onderzoek. Het OM richtte zich daarbij op het nader bewijzen van het zogenaamde “hoofdscenario”: dat is het scenario dat MH17 is neergehaald door een Buk-raket die is afgevuurd vanaf een landbouwveld in de buurt van Pervomaiskyi. De advocaten van Pulatov hebben een groot aantal verzoeken om aanvullend onderzoek ingediend die zowel betrekking hebben op dit hoofdscenario als op alternatieve scenario’s, zoals dat MH17 door een Oekraïens vliegtuig of door een Oekraïense BUK zou zijn neergeschoten. 
‍
Hierbij speelde een juridisch geschil over welk criterium de rechtbank zou moeten toepassen in het beoordelen van de door de verdediging ingediende onderzoeksverzoeken. Volgens de verdediging moest de rechtbank niet toetsen of die verzoeken noodzakelijk waren (“noodzakelijkheidscriterium”) maar of zij in het “verdedigingsbelang” waren. Dat laatste zou betekenen dat de rechtbank alleen onderzoeksverzoeken kan afwijzen die redelijkerwijs niet relevant kunnen zijn voor beslissingen die de rechtbank dient te nemen. In de tussenuitspraken van 3 juli 2020 en 25 november 2020 oordeelde de rechtbank dat het criterium van “verdedigingsbelang” alleen van toepassing is op verzoeken die vóór de opening van het onderzoek ter terechtzitting zijn ingediend.  Verzoeken van na 9 maart 2020 moeten worden getoetst aan het strengere “noodzakelijkheids”-criterium. De rechtbank lichtte daarbij toe dat ze desalniettemin de verzoeken die voor 3 juli 2020 zijn ingediend niet wezenlijk anders zal beoordelen dan aan de hand van het verdedigingsbelang. Sindsdien heeft de rechtbank de lat geleidelijk laten stijgen richting het noodzakelijkheidscriterium, omdat het keuzes moest maken gezien de omvang van de verzoeken van de verdediging. Daarbij besloot de rechtbank in de tussenuitspraak van 25 november 2020 dat het criterium van het verdedigingsbelang moet worden toegepast als het gaat om extra onderzoek naar het hoofdscenario en dat het noodzakelijkheidscriterium wordt toegepast voor nader onderzoek naar de alternatieve scenario’s. De rechtbank legde uit dat dit zo is omdat als het hoofdscenario niet door het OM is bewezen, de verdachten niet kunnen worden veroordeeld, en zij zelf niet hun onschuld hoeven te bewijzen. Het hoofdscenario is daarom het belangrijkste. 
De rechtbank motiveerde vervolgens waarom dit niet in strijd is met het recht op een eerlijk proces en het beginsel van equality of arms: 
“Het beginsel van equality of arms vereist wel dat de verdediging de gelegenheid krijgt haar taken naar behoren te vervullen, hetgeen inhoudt dat zij tijd en gelegenheid krijgt om het dossier te doorgronden en in vertrouwelijkheid met haar cliënt kan overleggen. Daarnaast moet zij niet alleen gelegenheid krijgen ontlastend bewijs naar voren te brengen, maar ook het belastend bewijs uit het dossier kunnen toetsen en indien daar aanleiding voor is aan nader onderzoek onderwerpen. Het is in het kader van deze laatstgenoemde taak omtrent belastend en ontlastend bewijs dat de verdediging onderzoekswensen kan indienen. In het belang van het hiervoor eveneens genoemde vereiste dat een proces binnen een redelijke termijn wordt afgerond is de ratio gelegen dat onderzoekswensen zo spoedig mogelijk worden ingediend.” 

Onderscheid regiefase en inhoudelijke behandeling
De rechtbank legde ook uit dat het in deze procesfase (regiefase) gaat om de vraag of het bewijsmateriaal op correcte manier is verzameld, of het dossier voldoende volledig is om de tenlastelegging te gaan toetsen in de volgende procesfase (inhoudelijke behandeling), of de verdachte in staat is geweest om de wijze waarop het bewijsmateriaal tot stand is gekomen te betwisten en in hoeverre eventuele tekortkomingen kunnen worden verholpen. 
‍
Tijdens de regiefase werd ook voorbereidend gesproken over de zittingen waarbij de nabestaanden hun spreekrecht konden uitoefenen en de procedures rondom het indienen en toelichten van de vorderingen tot schadevergoeding. De regiefase werd formeel op 25 november 2020 afgesloten met een tussenuitspraak van de rechtbank, waarin de rechtbank een groot aantal besluiten nam ten aanzien van de verzoeken tot aanvullend onderzoek. Vanwege de omvang van het onderzoek en verschillende nog openstaande onderzoekswensen, bleef dit onderwerp ook besproken worden in de daaropvolgende procesfase van de inhoudelijke behandeling. 

Na de procedurele regiefase, begon de inhoudelijke behandeling waarin de tenlastelegging inhoudelijk wordt beoordeeld. Hier onderzoekt de rechtbank of bewezen is dat elke verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, en zo ja, of het feit strafbaar is en de verdachte schuldig. De rechtbank doet dat als volgt. Eerst bepaalt het 1) of het bewezen is dat de verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, en zo ja, 2) welk misdrijf of misdrijven deze feiten volgens de wet zijn: is het feit strafbaar? Er kan ook een rechtvaardigheidsgrond zijn, bijvoorbeeld als sprake was van overmacht of noodweer (zelfverdediging). Als de rechtbank heeft vastgesteld dat de feiten bewezen zijn, dat dit een misdrijf is en er geen rechtvaardigingsgrond is, zal de rechtbank 3) beraadslagen over de strafbaarheid van de verdachte. De rechtbank moet daarbij nagaan of er redenen (of gronden) zijn waarom de verdachte toch niet schuldig moet worden bevonden: een schulduitsluitingsgrond kan betekenen dat het handelen de verdachte niet kan worden verweten, bijvoorbeeld als er sprake is van ontoerekeningsvatbaarheid. De laatste fase van de beraadslaging is 4) het bepalen van de straf.
‍
Bespreking van het dossier
De zittingen van de inhoudelijke behandeling zijn begonnen op 7 juni 2021. Tijdens de eerste dagen heeft de rechtbank de inhoud van het dossier besproken, zodat alle betrokkenen weten wat er in het dossier staat. Het dossier wordt gemaakt door het onderzoeksteam dat onder leiding van het OM staat, en is dus geen conclusie van de rechters. Wat de rechters van het bewijs vinden wordt pas duidelijk tijdens de uitspraak van de rechtbank.
‍
Het is dus een presentatie door het OM van het strafdossier, in eerste instantie bedoeld om ervoor te zorgen dat de verdachte begrijpt waar hij van wordt beschuldigd en zodat de rechters de verdachte kan ondervragen over de informatie die in het dossier zit. Doorgaans staat hier dus het gesprek tussen de rechters en de verdachte centraal. Omdat de verdachten afwezig waren, werd dit eerste deel van de inhoudelijke behandeling echter vooral een presentatie van de inhoud van het dossier door het OM. Dit is ook bij de afwezigheid van de verdachte nog steeds belangrijk, omdat ook het openbaarheidsbeginsel hiermee wordt gewaarborgd: zo wordt ervoor gezorgd dat het proces niet in het geheim plaatsvindt maar dat het publiek en de procespartijen weten welk materiaal er in het dossier staat. 
De rechtbank heeft 8-10 juni 2021 de inhoud van het dossier besproken aan de hand van drie hoofdvragen: 
1) Is vlucht MH17 neergeschoten met een Buk-raket? 
2) Is een Buk-raket afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi? 
3) Hadden de verdachten een rol bij het neerhalen van vlucht MH17 op 17 juli 2014?

Na de bespreking van de inhoud van het dossier door de rechtbank hebben het OM en de advocaten van Pulatov nog een aantal aanvullende bewijsstukken besproken waarmee zij de rechtbank lieten weten dat zij groot belang hechten aan die bewijsstukken en de rechtbank verzochten dit ook te doen. 

Spreekrecht nabestaanden en vorderingen schadevergoeding
In het najaar van 2021 was het de beurt aan de nabestaanden om de rechtbank toe te spreken. Gedurende emotionele procesdagen in september en november vertelden 105 nabestaanden hoe het neerhalen van de MH17 hun leven heeft beïnvloed. Ook dienden nog 52 nabestaanden een schriftelijke verklaring in. 
Ook werden de vorderingen tot schadevergoeding toegelicht en besproken door de partijen. Hierop wordt in hoofdstuk 2 nader ingegaan. 

Requisitoir
Op 20-22 december 2022 presenteerde het OM het requisitoir. In het requisitoir bepleit het OM de zaak en vraagt het de rechtbank een bepaalde straf op te leggen (of om tot ontslag van rechtsvervolging of vrijspraak te komen). In het requisitoir verbindt het OM de feiten en het bewijsmateriaal met de strafbepalingen die in het Wetboek van Strafrecht zijn opgenomen. Ook bepleitte het OM voor elk van de verdachten apart welke rol hij zelf speelde bij het neerhalen van vlucht MH17, aan welke strafbare feiten die verdachte schuldig zou moeten worden bevonden en welke straf het OM daarbij passend vindt. 
‍
In het requisitoir had het OM ook kunnen bepleiten dat het bewijs onvoldoende is of dat de persoon in kwestie zou moeten worden ontslagen van rechtsvervolging of vrijgesproken zou moeten worden als het gedurende het proces tot die conclusie is gekomen. Dit was niet het geval. Het OM beargumenteerde dat elk van de verdachten voldeed aan wat er in de tenlastelegging aan strafbare feiten is omschreven en dat het vindt dat voor de ernst van deze feiten maar een straf passend zou zijn: levenslange gevangenisstraf voor elk van de verdachten. 
In het requisitoir besteedde het OM uitgebreid aandacht aan het bewijs. Het benadrukte daarbij dat het zij gedurende het hele onderzoek extra aandacht hebben besteed aan het controleren van de betrouwbaarheid van bewijs omdat het strafrechtelijk onderzoek plaatsvond in een conflict waar desinformatie veel voorkomt. Het OM legde uit dat zij daarom hebben geprobeerd zoveel mogelijk verschillende bronnen van informatie te verzamelen zodat die elkaars betrouwbaarheid ook kunnen toetsen. Zo werd bijvoorbeeld informatie over de route die de Buk heeft afgelegd gehaald uit filmpjes waarbij de schaduw en het weer werden getoetst aan informatie over de stand van de zon en weersomstandigheden op dat moment en werden bij tapgesprekken over het vervoer ook gekeken op welke momenten welke zendmasten werden aangestraald en of dit klopte met de andere bewijsstukken. 
‍
Ook benadrukte het OM dat het vooral objectieve bewijsbronnen gebruikt en dat het belangrijke getuigenbewijs – wat vaak onbetrouwbaar is omdat de meeste mensen nu eenmaal niet heel goed herinneren wat ze hebben waargenomen, zeker niet jaren later – is ondersteund door bewijs uit andere bronnen. 
‍
Een van de opvallendste aspecten in het requisitoir was dat het OM in klare taal Rusland ervan beschuldigde informatie te hebben vervalst en te hebben achtergehouden. Het OM betoogde daarbij dat daarom andere informatie die vanuit Rusland komt nauwkeurig moet worden bekeken en niet zomaar moet worden vertrouwd. 
‍
Met betrekking tot de verdachten beargumenteerde het OM dat deze vier verdachten de belangrijkste leiders waren, de zogenaamde “hoge bomen,” ten tijde van het neerschieten van MH17 en ook de belangrijkste daders. Het OM liet bijvoorbeeld tapgesprekken horen van 16 en 17 juli 2017 waarbij zij met elkaar spraken over de noodzaak van een Buk, het aanvragen ervan, het aanwijzen van een geschikte locatie op het landbouwveld bij Pervomaiskiy, het transporteren van de Buk daarnaartoe, de initiële blijdschap dat de Buk een vliegtuig had neergeschoten, het bijstellen van het verhaal naar buiten toe toen bleek dat MH17 was neergeschoten en het wegvoeren van de Buk terug naar Rusland. 
Het OM schetste daarbij een context van het conflict waarbij de DPR systematisch geweld gebruikten tegen de burgerbevolking en oorlogsmisdaden pleegden waarbij duizenden mensen inmiddels door zijn omgekomen en een veelvoud daarvan gewond zijn geraakt. Daarbij waren ook voor MH17 al verschillende vliegtuigen en helikopters uit de lucht geschoten, omdat Oekraïne de DPR vanuit de lucht bestookten. Omdat de Oekraïense gevechtsvliegtuigen vaak te hoog vlogen om ze vanaf de grond neer te kunnen schieten, vroegen de vier verdachten Rusland om een Buk, die al in de buurt van de grens klaarstond. 
‍
De vier verdachten werkten vervolgens samen om de Buk in het gebied te krijgen en kozen een geschikte locatie voor de Buk. Kort daarop schoot de Buk MH17 uit de lucht. Het OM liet in het requisitoir vervolgens berichten zien op social media en naar een journalist dat de DPR kort na de crash blij was omdat ze een vliegtuig hadden neergeschoten en dat ze dit hadden kunnen doen dankzij de Buk. Pas als ze realiseren dat er een passagiersvliegtuig is neergeschoten verandert snel het verhaal: Pulatov belt Kharchenko dat een Oekraïens militair vliegtuig (een “sushka”) het passagiersvliegtuig heeft neergeschoten en hun Buk vervolgens dat Oekraïense militaire vliegtuig. Ze zeggen vervolgens dat de wereld het hier over zal hebben, duidelijk de ernst van de situatie realiserend. Pulatov belt vervolgens Dubinskiy met dit verhaal die duidelijk niet overtuigd is van deze versie, net zo min als Girkin die direct erna door Dubinskiy wordt gebeld. Volgens het OM is die twijfel van Girkin en Dubinskiy logisch, omdat er geen tweede vliegtuig was neergeschoten, alleen maar de MH17. 
‍
Het OM ging uitvoerig in op de gesprekken tussen de vier verdachten omdat het daarmee probeert te bewijzen dat de vier verdachten een sturende militaire rol hadden binnen de DPR waardoor zij het misdrijf konden plegen als “functioneel dader” en dat zij bewust en nauw met elkaar samen hebben gewerkt, specifiek gericht op het neerschieten van luchtvaartuigen, wat vereist is om aan te tonen dat zij het misdrijf hebben “medegepleegd”. Deze termen worden verder uitgelegd onder het kopje Daderschapsvormen. 
‍
Volgens het OM was Pulatov de coördinator van alle DPR-troepenbewegingen in het gebied en voerde hij het bevel over een luchtafweereenheid; bevond Kharchenko zich in de voorhoede van het offensief dat vanuit Snizhne werd ingezet; en hadden Dubinskiy en Girkin de meer senior rollen. Dubinskiy en Girkin lieten zich gedurende de strijd voortdurend informeren en stuurden waar nodig de eenheden direct aan, waarbij Girkin vaak de contactpersoon was met Rusland. 
‍
Het OM vertelt ook hoe de verdachten met elkaar bespraken dat de Buk hun enige hoop was om een bepaalde strategische positie te behouden en hoe zij over de Buk spraken als “hun” wapen. Daarnaast namen zij dezelfde rollen in gedurende het transport van de Buk vanuit Rusland, tijdens het afvuren van de Buk en bij het wegvoeren van de Buk terug naar Rusland, steeds nauw samenwerkend. 
‍
In het requisitoir besteedde het OM ook aandacht voor het standpunt van de verdachten. Kort samengevat stelde Girkin zich op het standpunt dat MH17 niet is neergeschoten door de DPR, zei Dubinskiy dat hij alleen betrokken was bij het vervoer van de Buk, ontkende Pulatov enige betrokkenheid of dat hij ooit de Buk met iemand heeft besproken (later stelde hij dat de tapgesprekken waarin hij het wel over de Buk had het doel hadden om de vijand te misleiden), en claimde Kharchenko dat hij nooit een Buk heeft gezien in oostelijk Oekraïne. 
‍
Het requisitoir eindigde met de strafeis van levenslang voor elk van de verdachten. Het OM onderbouwde dit doordat het niet vindt dat er strafverminderende omstandigheden zijn maar wel strafverzwarende omstandigheden: de verdachten waren juridische gezien burgers en geen militairen en kunnen zich daarom niet verschuilen achter de context van een gewapend conflict; niets wijst erop dat ze hebben geprobeerd burgerslachtoffers te voorkomen of dat ze zich daarom bekommerden; er zijn talloze slachtoffers en nabestaanden wiens leven voor altijd zal zijn getekend; dit geldt ook voor personen in Oost-Oekraïne bij wie spullen en lichamen op en rondom hun huizen vielen; en het veroorzaakte internationaal gezien en voor de burgerluchtvaart ook een schok. Het OM verwijt de verdachten ook een negatieve proceshouding door geen antwoorden te willen geven op vragen van de rechtbank; door geen verantwoordelijkheid te nemen; door te proberen het misdrijf te verhullen door de Buk weer snel terug naar Rusland te brengen; en door het proberen de rechtszaak te ondermijnen door het een oneerlijk proces te noemen. Het OM benadrukte daarbij dat omdat er geen enkel vertoon is van berouw er ook een hoog risico is op recidive: dat als ze de kans krijgen, ze weer misdrijven zullen gaan plegen. 
‍
Pleidooi, repliek, dupliek en uitspraak
Het requisitoir wordt gevolgd door het pleidooi van de advocaten van Pulatov die daarin zich kunnen verweren tegen het requisitoir. Zij kunnen daarin bijvoorbeeld bepleiten dat het bewijs onvoldoende of niet rechtmatig is of dat hun cliënt, Pulatov, de tenlastegelegde feiten niet heeft begaan of dat dit niet strafbaar is. Ook kunnen zij argumenten aandragen waarom een lagere straf passender zou zijn. De advocaten van Pulatov hebben aangegeven dat zij de bewijsvoering van het OM ten aanzien van de specifieke rol van elk van de verdachten zwak vinden. Zij vinden dat het OM zich wel focust op de samenwerking maar dat de verantwoordelijkheid van elke afzonderlijke verdachte voor het neerhalen van MH17 niet is bewezen. 
‍
Na het pleidooi krijgen de partijen de kans om op elkaars argumentaties te reageren. Dit heet ook wel repliek (van het OM) en dupliek (van de advocaten). De verdachte krijgt het laatste woord; als de verdachten ook dan niet zelf aanwezig zijn, krijgen hun advocaten het woord. Tot nu toe heeft alleen Pulatov advocaten gestuurd en zal in dit geval het laatste woord zijn voor de advocaten van Pulatov. 
‍
Pas daarna beraadslaagt de rechtbank en doet het op een later tijdstip uitspraak. De rechtbank beoordeelt de zaak onafhankelijk van het OM en kan daarom tot een andere conclusie komen dan het OM. Aan het einde van het requisitoir van het OM sloot de rechtbank de zitting af met een verwijzing naar de onschuldpresumptie: verdachten zijn onschuldig tot hun schuld door de rechtbank is vastgesteld.

De tenlastelegging is wat het OM aan de rechtbank voorlegt als het de zaak presenteert. Het is dus de visie van het OM en niet de uitspraak van de rechtbank. De rechtbank onderzoekt tijdens het onderzoek ter terechtzitting of wat het OM beargumenteert dat een verdachte aan strafbare feiten heeft gepleegd (“ten laste legt”) ook daadwerkelijk bewezen is. 
‍
De tenlastelegging beschuldigt elke verdachte van twee (of drie) misdrijven: ten eerste het doen neerstorten van MH17 dat strafbaar is gesteld in artikel 168 Sr; en ten tweede moord dat strafbaar is gesteld in artikel 289 Sr. Daarnaast is, in het geval de voorbedachte rade die vereist is voor moord niet kan worden bewezen, de verdachten ook doodslag ten laste gelegd (strafbaar gesteld in artikel 287 Sr). Dit heet subsidiair ten laste leggen: dan kan daarop worden teruggevallen als iets anders niet kan worden bewezen. 

De tenlastelegging beschuldigt elke verdachte ook van het plegen van die misdrijven in verschillende hoedanigheden: functioneel (mede)plegen, medeplegen, uitlokken en medeplichtigheid. Dit zijn daderschapsvormen. Daderschapsvormen hebben betrekking op de precieze rol en verantwoordelijkheid van de verdachten met betrekking tot het ten laste gelegde misdrijf.

Deze paragraaf vat eerst de tenlastelegging beknopt samen in minder juridische taal. Dan gaat de paragraaf in op het concept “combattantenimmuniteit” omdat het argument van het OM dat dit niet van toepassing is op de verdachten ten grondslag ligt aan wat de verdachten ten laste is gelegd. Vervolgens worden de tenlastegelegde misdrijven besproken en tot slot de daderschapsvormen. 

Beknopte tenlastelegging
De tenlastelegging is beschikbaar via de website van het OM. Omdat de tenlastelegging een juridisch document is dat precies moet zijn en zo min mogelijk ruimte mag laten voor verschillende interpretaties is het ook technisch en daarom lastig om te lezen. In deze paragraaf wordt eerste de tenlastelegging beknopt weergegeven (en daarmee juridisch-technisch iets minder precies) en in de volgende sub-paragrafen worden de belangrijkste elementen van de tenlastelegging nader uitgelegd. 
‍
Doen verongelukken van een vliegtuig
De tenlastelegging beschuldigt elke verdachte van het functioneel (mede-)plegen van het doen neerstorten van een vliegtuig (in dit geval MH17) door het vliegtuig opzettelijk en wederrechtelijk te laten verongelukken (artikel 168 Sr) door het afvuren van een Buk-raket, met de dood van de inzittenden als gevolg.  
‍
Daarnaast, “subsidiair”, klaagt het OM de verdachten aan voor het medeplegen van dat misdrijf. 

Ook worden de verdachten beschuldig van het medeplegen van uitlokking door misbruik te maken van hun gezag en/of het verschaffen van de gelegenheid, de middelen en/of inlichtingen (informatie) aan anderen, door het vragen/bevelen van de Buk en te laten weten aan de bemanning van de Buk dat ze die nodig hadden in de gewapende strijd in Donetsk, een geschikte afvuurlocatie te communiceren, door de Buk-crew te faciliteren met een telefoon met Oekraïens nummer zodat ze beter konden communiceren, het vervoer te faciliteren en/of de Buk te bewaken en/of verbergen. 
‍
Verder beschuldigt de tenlastelegging de verdachten er ook subsidiair (dus aanvullend) van medeplichtigheid door opzettelijk de gelegenheid, middelen en/of inlichtingen te hebben verschaft om de Buk te faciliteren ten aanzien van de communicatie, vervoer, lanceerlocatie en bewaking. 
‍
Moord/doodslag
Naast het misdrijf van het doen verongelukken van een vliegtuig is de verdachten ook moord (artikel 289 Sr) op alle 298 inzittenden tenlastegelegd. Of, als moord en dus voorbedachte rade niet kan worden bewezen, doodslag (artikel 287 Sr). Zij zouden moord/doodslag hebben gepleegd door het afvuren van een Buk waardoor MH17 neerstortte en de inzittende omkwamen. Ook hier beschuldigt het OM de verdachten van functioneel (mede)plegen.
‍
Subsidiair heeft het OM de verdachten medeplegen van moord/doodslag ten laste gelegd. 
Daarnaast heeft het OM de verdachten beschuldigd van medeplegen van uitlokking of medeplichtigheid, door misbruik te maken van hun gezag en/of het verschaffen van de gelegenheid, de middelen en/of inlichtingen aan anderen, met betrekking tot de afvuurlocatie, transport, communicatie en beveiliging van de Buk. 
‍
Combattantenimmuniteit
In het begin van het onderzoek ter terechtzitting heeft het OM ruime aandacht gegeven aan de vraag of de verdachten zich kunnen beroepen op de combattantenimmuniteit en daarom niet vervolgd kunnen worden. In het requisitoir werd hier wederom op ingegaan. Het OM bepleit daarbij dat de verdachten geen aanspraak kunnen maken op combattantenimmuniteit. 
‍
Dit is relevant omdat het in de kern gaat om de vraag of de verdachten gerechtvaardigd luchtafweerraketten mochten gebruiken als strijdkrachten van een partij bij een gewapende strijd, en dat het neerhalen van MH17 in die context een betreurenswaardige vergissing was, maar niet een misdrijf. Dit argument wordt vaak gehoord in de media. 
‍
Het juridische argument hier is dat volgens oorlogsrecht of “internationaal humanitair recht” (dat onderdeel is van internationaal recht) strijders in een gewapend conflict militaire doelen mogen aanvallen zo lang zij voldoen aan de voorwaarden van het oorlogsrecht. Dit wordt het combattantenprivilege genoemd. 
‍
Strijdkrachten van staten die dit combattantenprivilege hebben kunnen niet in een ander land vervolgd worden onder het gewone nationale strafrecht omdat zij “combattantenimmuniteit” hebben. De bedoeling is dat zij in eigen land worden vervolgd volgens het militaire tuchtrecht of nationale strafrecht als zij de regels van het oorlogsrecht schenden. Maar ook dat combattanten het recht hebben om militaire doelwitten aan te vallen en dat er ook ruimte is voor vergissingen: dus als zij per ongeluk een burgervliegtuig neerhalen, hoeft dit niet altijd een oorlogsmisdrijf te zijn. Dan moet het wel een echte vergissing zijn en niet het gevolg van nalatigheid of roekeloos gedrag: strijdende partijen mogen alleen geweld gebruiken als zij maatregelen nemen waardoor zij onderscheid kunnen maken tussen militaire doelwitten en burgers. Zij moeten dus wel kunnen aantonen welke maatregelen ze hebben genomen om een vergissing te voorkomen en waarom dit hier alsnog verkeerd kon gaan. 
‍
Het OM betoogt in de MH17 zaak dat de verdachten geen combattanten waren. Daarom kunnen zij zich niet kunnen beroepen op het combattantenprivilege om militaire doelwitten aan te vallen en ook niet op de combattantenimmuniteit om niet daarvoor vervolgd te worden. Daarom is het volgens het OM irrelevant of de verdachten de bedoeling hadden om een militair vliegtuig neer te schieten in plaats van een burgervliegtuig. Zij mochten in de optiek van het OM geen enkel vliegtuig neerschieten. 
‍
Iemand kan zich alleen beroepen op combattantenimmuniteit als hij voldoet aan de strikte voorwaarden om als combattant te worden aangemerkt. Het OM voert daarbij aan dat de gewapende groep waartoe de verdachte behoorde 
1) onderdeel moet zijn van de strijdkrachten van een partij in het internationale gewapende conflict (Rusland dus) waarbij partijen dit moeten erkennen zodat het kenbaar is voor andere partijen in het conflict, 
2) onder een verantwoordelijk gezag moet staan, en 
3) onderworpen moet zijn aan een intern tuchtrechtelijk systeem dat de naleving van het oorlogsrecht moet verzekeren. 
Daarnaast 
4) moet de verdachte zich van de burgerbevolking onderscheiden en
5) mogen de tenlastegelegde feiten geen schendingen zijn van het oorlogsrecht. 
‍
Het OM beargumenteert dat voor het inroepen van combattantenimmuniteit vereist is dat het conflict een internationaal gewapend conflict is en niet tussen een staat en gewapende groepen. Daarbij beargumenteert het OM dat om aanspraak te maken op combattantenimmuniteit zowel Rusland als de verdachten moeten erkennen dat zij namens Rusland optreden in het conflict. In dit geval ontkennen de verdachten dit omdat zij zeggen dat zij als vrijwilligers actief waren. Rusland ontkent ook enige betrokkenheid in het conflict en ontkent dat er een gezagsrelatie bestaat tussen Rusland en de strijdende partijen DPR en LPR. Daarnaast wijst het OM erop dat Rusland op een gegeven moment heeft aangeboden strafrechtelijke vervolging van de verdachten over te nemen, wat erop zou wijzen dat Rusland zelf dus ook niet vindt dat zij recht hebben op combattantenimmuniteit, omdat zij dan niet strafrechtelijk vervolgd zouden kunnen worden maar alleen door een militaire rechtbank. Kortom, volgens het OM ontkennen zowel Rusland als de verdachten dat zij namens Rusland vochten en kan er daardoor geen beroep worden gedaan op de combattantenimmuniteit. 
‍
Daarnaast voert het OM bewijs aan dat de DPR, inclusief diens leiders, systematisch en grootschalig het oorlogsrecht schendt. Volgens het OM blijkt daaruit dat er geen functionerend tuchtrechtelijk systeem is dat de naleving van het oorlogsrecht verzekert (derde criterium). 
‍
Het OM trekt daaruit de conclusie dat er geen mogelijkheid is om aanspraak te maken op combattantenimmuniteit en dat daarom het gewone Nederlandse strafrecht geldt. In tegenstelling tot als het oorlogsrecht geldt is er op grond van het Nederlandse strafrecht geen uitzondering om militaire vliegtuigen neer te halen: daarvoor moet je dus eerst aangemerkt kunnen worden als combattant en het OM bepleit dat de verdachten daar niet aan voldoen. Daarom is het neerhalen van welk vliegtuig dan ook strafbaar volgens het Nederlands strafrecht, ongeacht of het een militair of burgervliegtuig is, omdat er in beide gevallen mensen aan boord zitten wiens leven in gevaar wordt gebracht of wordt beëindigd.
‍
Tenlastegelegde misdrijven
Daarom legt het OM artikelen 168, 289 en 187 Sr ten laste. Hieronder een korte bespreking van elk van deze misdrijven. 

Artikel 168: Het doen verongelukken van een vliegtuig
Artikel 168 Sr stelt het strafbaar om “opzettelijk en wederrechtelijk” het verongelukken van een vliegtuig (of boot of voertuig) te veroorzaken waarbij iemands leven in gevaar komt. Als daardoor iemand ook daadwerkelijk om het leven komt, is de maximale gevangenisstraf levenslang.
Om tot een veroordeling te komen op basis van artikel 168 Sr moet het OM bewijzen dat de gedragingen van de verdachten het verongelukken van MH17 hebben veroorzaakt. Daarnaast moet het OM bewijzen dat zij dat opzettelijk hebben gedaan. 
‍
Het bewijs duidt er niet op dat de verdachten specifiek vlucht MH17 wilden (laten) neerschieten, maar voor artikel 168 is alleen vereist dat ze opzettelijk een vliegtuig wilden neerhalen. Het OM bepleit dat uit het bewijs blijkt dat elk van de verdachten in bewuste en nauwe samenwerking de opzet had om met een Buk een vliegtuig te laten neerschieten en dat daarmee de opzet is bewezen.
‍
Ook al zou de rechtbank er toch aan twijfelen of hiermee de opzet is bewezen, dan zouden de verdachten ook nog opzet kunnen hebben gehad in de vorm van “voorwaardelijke opzet.” Opzet is een breder begrip dan alleen met volle overtuiging vlucht MH17 te hebben willen neerschieten. De ondergrens van het begrip “opzet,” en dus van wat het OM moet bewijzen voor een veroordeling op grond van artikel 168, heet “voorwaardelijke opzet” (of dolus eventualis). 
‍
Dit houdt in dat de verdachte bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat een gevolg (in dit geval het neerschieten van een vliegtuig, of het neerschieten van een burgervliegtuig) zou gebeuren. Daarbij wordt het begrip “aanmerkelijk kans” door de Hoge Raad omschreven als “een kans die naar normale ervaringsregels aanmerkelijk is te achten” wat betekent een in de betreffende omstandigheden “reële, niet onwaarschijnlijke mogelijkheid” of de “geenszins als denkbeeldig te verwaarlozen kans.” De rechter bepaalt dit aan de hand van de omstandigheden van het geval. Het gaat er verder om dat de verdachte zich bewust was van het gevaar en dat gevaar bewust heeft aanvaard omdat hij toch willens en wetens het risicovolle gedrag heeft uitgevoerd. Juridisch gezien is dit opzet. 
‍
Verder is hierboven bij de combattantenimmuniteit besproken waarom het volgens het OM voor deze verdachten niet het oorlogsrecht maar het gewone Nederlandse strafrecht van toepassing is en het daarom niet uitmaakt of de verdachten een militair vliegtuig probeerden neer te halen. 
‍
Artikel 289: Moord
Het OM beschuldigt de verdachten bovendien van moord, strafbaar gesteld in artikel 289 Sr. Moord is het “opzettelijk” en “met voorbedachten rade” iemand van het leven beroven. De maximale gevangenisstraf is levenslang. 
‍
Er is een hoge bewijslast nodig om iemand te kunnen veroordelen van moord. Net als hierboven is besproken met artikel 168 Sr, is de ondergrens van “opzet” de voorwaardelijke opzet. Dat betekent dat de verdachte bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat mensen zouden sterven en ervoor koos om toch te handelen. Het OM moet dus bewijzen dat hun handelen een rol heeft gespeeld bij het neerhalen van MH17, dat de verdachten zich bewust waren van een aanmerkelijke kans dat een vliegtuig zou worden neergehaald, en dat zij dit risico bewust hebben aanvaard. 
‍
Daarnaast moet de voorbedachte rade worden bewezen, wat betekent dat de verdachte zich gedurende enige tijd heeft kunnen beraden op het te nemen besluit of het al genomen besluit en dat hij niet heeft gehandeld in een “ogenblikkelijke gemoedsopwelling.” Het gaat er daarbij om dat de verdachte de gelegenheid heeft gehad om na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en er toch voor heeft gekozen dat te doen of niet meer terug te draaien. Bij MH17 gaat het erom dat de verdachten de gelegenheid hebben gehad om na te denken over het al dan niet bestellen en organiseren van de Buk, tot het moment dat de Buk werd afgeschoten. 
‍
Artikel 287: Doodslag
Moord is doodslag dat met voorbedachten rade is begaan. Dus doodslag is tenlastegelegd voor het geval de voorbedachte rade niet als bewezen wordt verklaard. Het is gebruikelijk om dit subsidiair ten laste te leggen als moord ten laste wordt gelegd. De maximale gevangenisstraf voor doodslag is vijftien jaar. 
‍
Daderschap
Naast de beoordeling of de gedragingen de misdrijven van de artikelen 168, 289 en 287 BW omvatten, moet de rechtbank ook de specifieke rol van de vier verdachten met betrekking tot het neerhalen van MH17 bepalen, om zo te beoordelen of de verdachten als daders kunnen worden aangemerkt door hun eigen handelen of nalaten. 
‍
Degene die de delictsomschrijving vervult, wordt aangemerkt als de dader of pleger van het delict. Maar bij MH17 traden de daders niet zelfstandig op. Daderschapsvormen verbinden de verdachte met bepaalde handelingen, verbinden de verdachten met elkaar en verbinden beslissingen met consequenties. Het strafrecht kent een aantal daderschapsvormen om verschillende soorten deelnemers aan het strafbare feit verantwoordelijk te kunnen houden. 
‍
Het OM heeft de verdachten vier verschillende daderschapsvormen ten laste gelegd:
1) functioneel (mede)plegen; 
2) medeplegen; 
3) medeplegen van uitlokking; en 
4) medeplegen van medeplichtigheid. 
‍
Deze vormen van aansprakelijkheid zijn vastgelegd in artikelen 47 en 48 Sr en in de jurisprudentie.  
‍
In het requisitoir heeft het OM zich gericht op functioneel (mede)plegen en medeplegen omdat deze vormen volgens het OM het duidelijkst van toepassing zijn. Maar omdat het ook medeplegen van uitlokking en medeplichtigheid heeft opgenomen in de tenlastelegging, kan de rechtbank ook dit bewezen verklaren. 
‍
Functioneel (mede)plegen
Functioneel daderschap is een aansprakelijkheidsvorm voor fysieke gedragingen van anderen. Het is een daderschapsvorm die de mogelijkheid creëert om zowel natuurlijke personen (mensen) als rechtspersonen (bijvoorbeeld bedrijven) aansprakelijk te houden voor gedragingen die feitelijk door anderen zijn verricht. Een functioneel dader laat uit hoofde van zijn functie en gezag een ander de delictsomschrijving vervullen. De functioneel dader moet dan wel over die gedragen kunnen “beschikken” en de gedragingen hebben “aanvaard”.
‍
De door een ander verrichte gedragingen mogen alleen worden aangemerkt als gedragingen van de functioneel dader als die 1) beschikkingsmacht had om te beslissen of die handelingen al dan niet plaatsvonden, en 2) als de functionele dader die handelingen “aanvaardde.” Het “beschikkingscriterium” houdt in dat de functioneel pleger controle en gezag heeft over de handelingen, in die zin dat hij had kunnen voorkomen dat deze zouden plaatsvinden. Het “aanvaardingscriterium” vereist niet dat de functionele dader kennis had van de specifieke ten laste gelegde feiten. Het is voldoende dat de functionele dader kennis had van soortgelijke activiteiten als die welke ten laste worden gelegd. Dit betekent dat het OM waarschijnlijk niet hoeft te bewijzen dat elke verdachte precies wist hoe en wanneer de Buk zou worden gebruikt, maar wel dat hij wist dat de Buk zou worden gebruikt en dat hij dat niet heeft voorkomen. 

Anders dan bij de daderschapsvorm “doen plegen” neemt functioneel plegen niet de strafrechtelijke verantwoordelijkheid weg van de fysieke dader. Bij functionele (mede)plegen hebben zowel de fysieke pleger als de functioneel pleger het misdrijf gepleegd en kunnen zij daarvoor worden vervolgd. De functioneel pleger kan dezelfde straf krijgen als ware het de feitelijke pleger. 

Functioneel medeplegen houdt in dat de functionele daders de handeling mede hebben gepleegd door niet op te treden en niet te voorkomen dat de handelingen voor, tijdens en na het misdrijf plaatsvonden. Het volgende deel gaat verder in op medeplegen.

Medeplegen
Medeplegen betekent dat twee of meer personen in bewuste en nauwe samenwerking een strafbaar feit plegen. Elke persoon hoeft niet afzonderlijk aan alle elementen van het misdrijf te voldoen. Het belangrijkste aspect van “medeplegen” is de samenwerking, die is gericht op de totstandkoming van het strafbare feit. Het is minder belangrijk wie precies wat heeft gedaan tijdens het plegen van het misdrijf, zolang elke medepleger maar een voldoende wezenlijke (intellectuele of materiële) bijdrage heeft geleverd om als medepleger te worden beschouwd in plaats van slechts als medeplichtige (zie hieronder bij medeplichtigheid) of onschuldige.
‍
Er zijn geen abstracte regels om medeplegen vast te stellen: of er sprake was van voldoende bewuste en nauwe samenwerking hangt af van de feiten en omstandigheden van het concrete geval.  Om aan de criteria van bewuste en nauwe samenwerking te voldoen, kan de rechtbank bijvoorbeeld rekening houden met de intensiteit van de samenwerking; de taakverdeling; de rol van elke verdachte bij de voorbereiding en de uitvoering van het strafbare feit en het gedrag achteraf; hoe belangrijk de rol van de verdachte was; zijn aanwezigheid op belangrijke momenten; en het nalaten zich op terug te trekken als daar een gepast moment voor was. Om opzet van medeplegen te bewijzen moet de verdachte 1) opzet hebben voor de samenwerking en 2) opzet hebben voor het plegen van het strafbare feit.
‍
Net als bij functioneel daderschap kan de mededader worden gestraft met dezelfde straf als een individuele dader zou hebben gekregen.

Medeplegen van uitlokking
Aanvullend heeft het OM de verdachten ook medeplegen van uitlokking ten laste gelegd. Bij uitlokking moet het OM bewijzen dat de verdachten anderen ertoe hebben aangezet tot het plegen van een strafbaar feit, terwijl de verdachten zelf niet deelnemen aan de uitvoering ervan. Het belangrijkste verschil tussen “medeplegen” en “medeplegen van uitlokking” is dat bij de eerstgenoemde vorm de daders zelf in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de voorbereiding en/of uitvoering van het misdrijf, terwijl bij (medeplegen van) uitlokking de dader niet deelneemt aan de uitvoering van het misdrijf. Of de verdachten schuldig worden bevonden onder de ene of de andere deelnemingsvorm hangt dus af van de bewezen feiten en kan ook verschillen tussen de verschillende verdachten. 
‍
Doen plegen is het plegen door middel van iemand anders en medeplegen is het plegen samen met iemand anders. Voor uitlokking is vereist dat er een uitlokkingsmiddel wordt gebruikt. Daarom staat in de tenlastelegging een opsomming van uitlokkingsmiddelen die de verdachten zouden hebben gebruikt. In de wet (artikel 47 Sr) staat dat uitlokking kan gebeuren door middel van giften, beloften, misbruik van gezag, geweld, bedreiging, of misleiding, of door het verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen. De vier verdachten worden verdacht van misbruik van gezag en/of het verschaffen van gelegenheid, middelen en/of inlichtingen. 
‍
Net als bij de functioneel dader en de medepleger kan de uitlokker dezelfde straf krijgen als een dader die het strafbare feit zelf zou plegen. 
‍
Medeplegen van medeplichtigheid
In tegenstelling tot bovenstaande daderschapsvormen is medeplichtigheid (en ook medeplegen van medeplichtigheid) een minder zware daderschapsvorm, waarvoor de maximumstraf van het delict wordt verminderd met een derde. Als de maximumstraf levenslang is (zoals bij artikelen 168 en 289 Sr), dan is de maximumstraf voor de medeplichtige twintig jaar. 
‍
Medeplichtigheid is het verlenen van hulp bij een misdrijf dat door een ander wordt begaan. Die hulp kan vooraf en/of tijdens het plegen van het misdrijf worden verleend. De kern van de strafbaarheid van medeplichtigheid is dat de medeplichtige een door iemand anders gepleegd misdrijf heeft bevorderd en/of mogelijk gemaakt. 
‍
Het verschil met medeplegen is dat medeplegers min of meer als gelijkwaardige participanten optreden, van wie het aandeel in het plegen van het delict van vergelijkbare betekenis is (hoewel het niet van hetzelfde gewicht hoeft te zijn). Daarentegen is de verhouding tussen medeplichtigen en de pleger van het misdrijf ongelijkwaardig. De medeplichtige heeft alleen het misdrijf bevorderd of vergemakkelijkt. Daartussen zit een grijs gebied, wat de rechtbank zal moeten onderzoeken aan de hand van de feiten en omstandigheden die uit het bewijs volgt over de precieze rol van de vier verdachten bij het neerhalen van MH17. 
‍
Net als bij uitlokking staat in de tenlastelegging bij de deelnemingsvorm van medeplichtigheid ook de uitlokkingsmiddelen “gelegenheid,” “middelen” en “inlichtingen” genoemd. Waar die termen bij uitlokking erop duiden dat ze zijn gebruikt om een ander over te halen, wordt bij medeplichtigheid bedoeld dat de medeplichtige door het verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen hulp verleent aan iemand bij wie het criminele plan al bestond. 

Het vonnis is de uitspraak van de rechtbank waarin de rechtbank motiveert (uitlegt) wat de uitspraak precies inhoudt en waarom en hoe het tot die uitspraak is gekomen. Tegen het vonnis kunnen zowel het OM als de verdachte in beroep gaan, wat zij binnen 14 dagen moeten doen. De uitspraak in hoger beroep (bij het gerechtshof) of in cassatie (bij de Hoge Raad) heet geen vonnis maar een arrest. 
‍
Om tot een vonnis te komen, onderzoeken de rechters het bewijs dat het OM levert om te bepalen of wettig en overtuigend is bewezen dat de verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, dat dit een of meerdere strafbare feiten zijn en dat de verdachte schuldig is. 
‍
De rechtbank spreekt het vonnis uit tijdens een openbare terechtzitting, waarin zij de gebruikte bewijzen uiteenzet en uitlegt hoe zij tot haar vonnis is gekomen.
‍
Het type remedie wat een strafrechtbank kan opleggen is een straf, dat bijvoorbeeld een gevangenisstraf, geldboete of taakstraf kan zijn. In het geval van MH17 zal het vooral gaan om hoe hoog de gevangenisstraf is die wordt opgelegd, maar daarvoor moeten de verdachten wel eerst schuldig worden bevonden. 
‍
Er zijn drie opties met betrekking tot de vaststelling van schuld: 
‍
Ten eerste kan de verdachte schuldig worden bevonden. De rechtbank bepaalt vervolgens of de verdachte een straf krijgt opgelegd en wat deze straf zal zijn. De strafeis dat het OM tijdens het requisitoir heeft gedaan is hierbij slechts een advies. De rechtbank gaat zelf over de strafmaat. 
‍
Ten tweede kan de verdachte worden vrijgesproken als het ten laste gelegde feit niet is bewezen. Het bewijs kan bijvoorbeeld onvoldoende zijn, niet overtuigend of onrechtmatig verkregen. 
‍
Ten derde kan de verdachte worden ontslagen van alle rechtsvervolging als een verdachte niet veroordeeld kan worden, ook als is het strafbare feit wel bewezen. Dat kan zijn als er een rechtvaardigheidsgrond of een schulduitsluitingsgrond is, zoals besproken onder het kopje “Strafproces.”
‍
Als de verdachten schuldig worden bevonden, kan de rechtbank een straf opleggen. In de strafmaat zal de rechtbank proberen een rechtvaardige straf te vinden die in verhouding staat tot de precieze rol en verantwoordelijkheid van de dader met betrekking tot de gepleegde misdrijven. De rechtbank neemt ook de persoonlijke omstandigheden van de verdachte mee. 
‍
Als de verdachten worden veroordeeld voor meerdere misdrijven, worden die straffen niet opgeteld omdat de MH17-situatie een zogenaamde “eendaadse samenloop” is: beide misdrijven zijn onderdeel van een en hetzelfde feitencomplex dat zich op dezelfde plaats en tijd heeft afgespeeld. (Bij een zogenaamde meerdaadse samenloop kunnen de gestapelde straffen samen maximaal één en een derde van het zwaarste delict worden, maar gezamenlijk nooit meer dan levenslang.) 
‍
Naast de straf voor de gepleegde misdrijven kan de rechtbank ook een uitspraak doen ten aanzien van de vorderingen tot schadevergoeding van de nabestaanden. Dit wordt verder besproken in hoofdstuk 2. 

Als de verdachten worden veroordeeld en zij of het OM niet binnen 14 dagen beroep aantekenen, wordt de veroordeling definitief (of onherroepelijk). Daarna kan het OM het vonnis ten uitvoer gaan proberen te leggen. Tenzij de verdachten zich in dat geval zouden melden bij de Nederlandse autoriteiten, zal dit ingewikkeld zijn. De Nederlandse autoriteiten mogen namelijk niet handhaven in het buitenland. Een staat kan dan de staat waarin de gezochte personen zich (vermoedelijk) bevinden verzoeken om uit te leveren. Zowel het recht in Rusland als in Oekraïne staat het echter niet toe om eigen onderdanen uit te leveren. Als Kharchenko, die de Oekraïense nationaliteit heeft, zich in Rusland bevindt, zou dit verbod niet in de weg staan om hem uit te leveren, tenzij hij alsnog de Russische nationaliteit heeft gekregen. De verdachten lopen bij het reizen naar een ander land het risico om vandaaruit wel uitgeleverd te worden.
 
Bovendien zijn Nederland en Oekraïne bij verdrag overeengekomen dat indien de Oekraïense autoriteiten een veroordeelde met de Oekraïense nationaliteit (Kharchenko) in hechtenis zouden nemen, zij de door een Nederlandse rechter opgelegde straf in Oekraïne ten uitvoer kunnen leggen. Nederland zou een soortgelijk verzoek aan Rusland kunnen doen, waarbij de personen de eventuele straf in Rusland zouden kunnen uitzitten. De huidige verhoudingen tussen Nederland en Rusland duiden er echter niet op dat dit op dit moment waarschijnlijk is.  

Zoals hierboven besproken, is het Nederlandse strafproces bedoeld om personen die betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17 ter verantwoording te roepen. Als zij in Nederland worden veroordeeld of vrijgesproken, kunnen zij in principe niet nogmaals strafrechtelijk worden vervolgd in andere landen. Dit heet het ne bis in idem-beginsel.
‍
Maar de strafrechtelijke vervolging staat niet in de weg aan civiele (of privaatrechtelijke) juridische procedures tegen dezelfde verdachten voor de schade die het neerhalen van MH17 heeft veroorzaakt. 
‍
De samenloop van de vorderingen voor schadevergoeding van nabestaanden die zijn gevoegd met het strafproces in een zogenaamde adhesieprocedure wordt verder besproken in hoofdstuk 2.
‍
Daarnaast zijn er ook nog juridische procedures bij andere gerechtshoven in het buitenland. In beginsel is er weinig samenloop of interactie tussen juridische procedures die verschillende rechtbanken behandelen. Bij MH17 gaat het ook veelal om procedures die verschillende actoren aanspreken op hun verantwoordelijkheid en onder verschillende soorten recht, zoals in de rest van de hoofdstukken wordt besproken. De strafrechtelijke en civiele procedures die in hoofdstukken 1 en 2 worden besproken zijn gericht op de individuele verantwoordelijkheid van vier verdachten. De procedures bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en mogelijk in de toekomst bij het Internationaal Gerechtshof (IGH) zijn gericht op de verantwoordelijkheid van een staat: Rusland. En daarnaast zijn er ook nog een privaatrechtelijke procedures tegen bedrijven (zie hoofdstuk 6) en procedures tegen Oekraïne. Die zaken zijn verschillend van elkaar en passen ander recht toe. 
Niettemin kan een uitspraak in de ene zaak invloed hebben op andere zaken omdat het wel over veel dezelfde feiten gaat en het oordeel van de ene rechtbank mogelijk gezaghebbend kan zijn voor een andere rechtbank. 
‍
Bovendien kan onder bepaalde voorwaarden bewijs worden gedeeld of formeel worden ingediend als processtuk. Zo heeft Nederland het door het Joint Investigation Team verzamelde bewijs dat voor de strafzaak in Nederland wordt gebruikt ook ingediend bij het EHRM in de procedures aldaar tegen Rusland. 
‍
Ten slotte kan, zoals in hoofdstuk 7 nader wordt besproken, een in andere procedures ontvangen schadevergoeding invloed hebben op de hoogte van de schadevergoeding in de Nederlandse schadevergoedingsprocedure.